صيغه خاص باشد اين نيز به نوبه خود دو نوع است : يا اين است كه آن
صيغه بايد وسيله دو طرف خوانده شود ، يكی طرف ايجاب باشد و ديگری طرف
قبول ، و يا آنكه نيازی به دو طرف ندارد ، صيغهای است يك جانبه .
اگر از نوع اول باشد " عقد " ناميده میشود ، مانند بيع و اجاره و
نكاح كه يك طرف ايجاب میكند و طرف ديگر قبول . و اگر صرفا يك فرد به
تنهائی میتواند اجرا كند بدون نياز به طرف ديگر " ايقاع " ناميده
میشود . مانند " ابراء " يعنی صرف نظر كردن از طلب خود ، يا طلاق و يا
عتق . ما بعدا درباره اين تقسيم و ساير تقسيمات بحث خواهيم كرد .
محقق حلی در اين تقسيم بندی مجموع ابواب فقه را چهل و هشت باب قرار
داده است . ده باب را " عبادات " ، پانزده باب را " عقود " ،
يازده باب را " ايقاعات " و دوازده باب را " احكام " خوانده است
. ولی بعدا خواهيم ديد كه عملا اين شمارهها به هم خورده است .
ضمنا اين نكته نا گفته نماند كه در قرن اول و دوم هجری كتبی كه نوشته
میشد ، درباره يك يا چند موضوع فقهی نوشته میشد نه درباره همه موضوعات
. مثلا در كتب تراجم میخوانيم كه فلان شخص كتابی در " صلوش " و فلان
شخص ديگر كتابی در " اجاره " و سومی كتابی در " نكاح " نوشته است .
از اينرو در دورههای بعد نيز كه جوامع فقهی ( يعنی كتب جامع همه دوره
فقه ) نوشته شد ، ابواب فقه هر كدام تحت عنوان " كتاب " ياد میشود .
رسم بر اين است كه بجای اينكه بنويسند " باب الصلوش " يا " باب
الحج " مینويسند .
|